Küresel AI Gelişmeleri ve Riskleri

Artificial Intelligence and Democratic Values 2025 raporu (Center for AI and Digital Policy) ve bağımsız uluslararası yorumlar, bu alanın geleceğine dair önemli ipuçları sunuyor.

2025 yılı itibarıyla yapay zekâ (YZ) alanındaki gelişmeler, hem demokratik değerler açısından umut verici ilerlemeler hem de dikkatle yönetilmesi gereken yeni riskler barındırıyor. Küresel değerlendirme, demokratik değerlere dayalı YZ politikalarının bölgesel olarak arttığını, ancak gözetim ve eşitsizlik risklerinin devam ettiğini gösteriyor. Eğitimde YZ okuryazarlığı ve etik entegrasyonu artarken, gelişmekte olan ülkeler altyapı sorunları yaşıyor.

Öne Çıkan Bulgular – AI & Democratic Values Index 2025

1. Demokratik Değerler ve YZ Politikaları

• Pozitif Trend: Afrika, Asya, Latin Amerika ve Orta Doğu’da demokratik değerlere dayalı yapay zekâ politikalarının yaygınlaştığı görülüyor.

• Küresel Liderler: Avrupa Birliği, Kanada ve Avustralya; şeffaflık, hesap verebilirlik ve insan hakları odaklı düzenlemelerde ön sıralarda.

2. Eğitim Odaklı Bulgular

• Birçok ülke, YZ okuryazarlığı ve dijital etik konularını eğitim müfredatına entegre etmeye başladı.

• Özellikle Kanada, Finlandiya ve Singapur; öğretmen eğitimi ve okul tabanlı YZ farkındalık programlarında öncü.

• Gelişmekte olan ülkelerde ise altyapı ve öğretmen kapasitesi eksiklikleri bu ilerlemenin önünde engel.

3. Riskler ve Tehditler

• Otoriter Kullanım Riski: Bazı bölgelerde YZ, demokratik süreçleri zayıflatacak gözetim ve dezenformasyon amaçlı kullanılıyor.

• Eşitsizlik Derinleşmesi: YZ teknolojisine erişimdeki küresel uçurum, eğitim ve fırsat eşitsizliğini artırabilir.

4. Gelişim Alanları

• Çapraz Ülke İş Birliği: Ortak standartlar ve etik kodlar oluşturma konusunda hâlâ eksikler var.

• Kamu Katılımı: Politika oluşturma süreçlerine sivil toplum ve eğitim kurumlarının daha fazla dahil edilmesi gerekiyor.

💡 Öne Çıkan Gelişmeler

• Avrupa Konseyi: 41 ülke, Yapay Zekâ, İnsan Hakları, Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğü Çerçeve Sözleşmesini imzaladı.

• Birleşmiş Milletler: Küresel Dijital Mutabakat ve güvenli/etik YZ kararları kabul edildi.

• Avrupa Birliği: Dünyanın ilk kapsamlı YZ yasası olan AI Act yürürlüğe girdi.

• Afrika Birliği: Kıtasal Yapay Zekâ Stratejisi başlatıldı.

• UNESCO: 12 ülke YZ Etik Tavsiyesi için değerlendirmesini tamamladı, 30+ ülke uygulama aşamasında.

⚠️ Küresel Riskler

• Otonom Silahlar – BM, tamamen otonom silahların yasaklanması çağrısını yineledi.

• İnsan Hakları İhlalleri – CAIDP, hakları zayıflatan yapay zekâ sistemlerinin yasaklanmasını öneriyor.

• Algoritmik Şeffaflık Eksikliği – Kapalı kutu sistemler, toplumsal güveni zedeliyor.

Kaynaklı Notlar 🗨️

💬 TechPolicy.pressAIDV 2025, Afrika, Asya, Latin Amerika ve Orta Doğu’da demokratik değerlere dayalı YZ politikalarının arttığını gösteriyor.🔗 techpolicy.press

💬 The Right to AIYapay zekânın kamu yararı gözeten bir altyapı olarak geliştirilmesi ve vatandaşların tasarım sürecine katılımının önemi vurgulanıyor.🔗 therighttoai.org

💬 CSISDemokratik toplumlarda YZ değerlendirmelerinin şeffaf, katılımcı ve hesap verebilir olması gerektiği belirtiliyor.🔗 csis.org

📌 Kaynaklar:

• Artificial Intelligence and Democratic Values 2025, CAIDP

• TechPolicy.press Analizleri

• The Right to AI (Akademik Yayın)

• CSIS (Center for Strategic and International Studies)